Từ vị trí chiến lược hàng hải đến địa ngục trần gian Lịch_sử_Côn

Từ vị trí chiến lược hàng hải đến địa ngục trần gian Lịch_sử_Côn_Đảo

Ngày 1 tháng 9 năm 1858, Pháp tấn công Đà Nẵng, chiếm đóng bán đảo Sơn Trà và chuẩn bị đánh Huế.

Tháng 4 năm 1861, Pháp đánh chiếm Định Tường. Chính trong thời gian này, Pháp khẩn cấp đặt vấn đề chiếm đóng Côn Đảo vì sợ Anh chiếm mất vị trí chiến lược quan trọng này.

Vào lúc 10 giờ sáng, ngày 28 tháng 11 năm 1861, Thủy sư đô đốc Hải quân Pháp là Louis Adolphe Bonard hạ lệnh cho tàu thông báo Norzagaray đến chiếm Côn Đảo, thượng cờ Pháp.

Trung úy Hải quân Pháp Lespès Sebastien Nicolas Joachim lập biên bản "Tuyên cáo chủ quyền" của Pháp tại Côn Đảo.

Ngày 14 tháng 1 năm 1862, chiếc tàu chở hàng Nievre đưa một số nhân viên ra đảo. Những người này có nhiệm vụ tìm vị trí thuận lợi dựng tạm hải đăng Côn Đảo nhằm chống chế nếu có nước nào phản kháng hành động tuyên bố chủ quyền.

Ngày 5 tháng 6 năm 1862, triều đình Huế ký Hòa ước Nhâm Tuất với Pháp. Khoản 3 của Hoà ước ghi rõ rằng nhà Nguyễn phải nhượng hoàn toàn chủ quyền Côn Lôn cho Hoàng đế Pháp. Nguyễn (2012) cho rằng, sở dĩ Pháp ép triều đình Huế là do Anh phản đối việc Pháp chiếm Côn Lôn năm 1861. Lý lẽ của Anh là, Pháp chiếm đảo dựa theo một hiệp ước vốn dĩ không được thi hành (tức Hiệp ước Versailles năm 1783).[18]

Nhà tù Côn Đảo

Tượng người tù Côn Đảo

Ngày 1 tháng 2 năm 1862, Bonard ký quyết định thành lập nhà tù Côn Đảo, từ đó biến Côn Lôn thành nơi giam giữ những người tù chính trị Việt Nam với hệ thống chuồng cọp nổi tiếng. Dưới thời Pháp thuộc đã có câu rằng:

"Côn Lôn đi dễ khó vềGià đi bỏ xác, trai về nắm xương."Danh sách quản đốc Pháp ở Côn Đảo:

Felix Roussel (1862-1863)
Bizot (1863-1864)
Benoist (1864-1866)
Boubé (1866-1869)
Stiedel (1869-1870)
Claudot (1870-1871)
Gaudot (1871-1872)
Chevillet (1872-1874)
Symphor (1874-1875)
Morin (1875-1876)
Pasquet de la Broue (1876-1877)
Disnematin Dorat (1877-1878)
Pasquet de la Broue (1878-1882)
Bosquet (1882-1884)

15. Caffort (1884-1887)16. Sellier (1887-1890)17. René (1890-1892)18. Jacquet (1892-1896)19. De Colbert (1896-1898)20. Morizet (1898-1908)21. Melaye (1908-1909)22. Cudenet (1909-1913)23. De Gailland (1913-1914)24. Joseph O'Connell (1914-1916)25. Royer (1916-1917)26. Andouard (1917-1919)27. Lambert (1919-1927)28. Bouvier (1927-1934)

29. Cremanzy (1934-1935)30. Bouvier (1935-1942)31. Brouillonet (1942-1943)32. Tisseyre (1943-1945)33. Hilaire (1945)34. Lê Văn Trà (1945)35. Gimbert (1946)36. Honecker (1946-1947)37. Jacques Brulé (1947-1948)38. Henri Lafosse (1948-1951)39. H. Jarty (1951-1953)40. Aloise Blanck (1953-1955)

Dưới chế độ nhà tù Côn Đảo, khoảng 20.000 người Việt Nam thuộc nhiều thế hệ đã chết và được chôn cất tại Nghĩa trang Hàng Dương.[19]

Ngày 16 tháng 5 năm 1882, Tổng thống Pháp Jules Grévy ký sắc lệnh công nhận quần đảo Côn Lôn là một quận của Nam Kỳ.

Thời Việt Nam Cộng hoà

Tháng 9 năm 1954, dưới chính quyền Quốc gia Việt Nam, Thủ tướng Ngô Đình Diệm tiếp tục chế độ nhà tù của Pháp và đổi tên quần đảo Côn Lôn thành hải đảo Côn Sơn

Ngày 22 tháng 10 năm 1956, Tổng thống Ngô Đình Diệm ký sắc lệnh số 143-NV công bố danh sách các đơn vị hành chính Nam Việt, trong đó có tỉnh Côn Sơn.

Ngày 24 tháng 4 năm 1965, chính quyền Việt Nam Cộng hòa đổi tỉnh Côn Sơn thành '"'Cơ sở Hành chính Côn Sơn trực thuộc Bộ Nội vụ. Chức tỉnh trưởng được đổi thành đặc phái viên hành chính.

Ngày 1 tháng 11 năm 1974, dưới thời Đệ Nhị Cộng hòa Việt Nam của Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu, Cơ sở hành chính Côn Sơn đổi tên thành thị xã Phú Hải thuộc tỉnh Gia Định. Các trại tù đều được ghép thêm chữ Phú: Trại I thành Trại Phú Thọ, Trại II thành Trại Phú Sơn, Trại IV thành Trại Phú Tường, Trại V thành Trại Phú Phong, Trại VI thành Trại Phú An, Trại VII thành Trại Phú Bình và Trại VIII thành Trại Phú Hưng.[20] Giai đoạn này số tù nhân lên đến 8.000 người.